Stelling 's-Hertogenbosch-Heusden
Bekroonde vestingsteden en ommelanden
Heusden en ’s-Hertogenbosch vormden aparte schakels in de ketting van vestingen en inundaties die samen de Zuiderwaterlinie vormden.
’s-Hertogenbosch was een sterke vesting, omringd met moerassige gronden. Al in de zestiende eeuw experimenteerde ze met het manipuleren van sluizen en andere waterwerken om de vijand op afstand te houden. Het kostte Frederik Hendrik in 1629 heel wat moeite om de stad te veroveren. De vesting ’s-Hertogenbosch werd in het ontwerp van de Zuiderwaterlinie omstreeks 1700 een van de sterkste schakels. In de 19de eeuw werden versterkingen aangelegd, terwijl bestaande forten werden versterkt. Ook na de opheffing van de vesting ’s-Hertogenbosch in 1874 bleven die forten in gebruik.
Heusden gebruikte ook inundaties om de stad te verdedigen. Bij de inval van Franse troepen in 1672 kon de stad de aanvallers op afstand houden. Heusden werd net als ‘s-Hertogenbosch een sterke schakel in de Zuiderwaterlinie. Om de waterwerken te beschermen tegen vijandelijke aanvallen werden er forten en batterijen gebouwd. In de negentiende eeuw werden ze verder gemoderniseerd en uitgebreid, maar in 1884 werd de vesting opgeheven.
Ambitie
Wij willen de cultuurhistorische hoogtepunten in de Stelling ’s-Hertogenbosch-Heusden sterker in het landschap verankeren. Beide vestingsteden zijn in de fietsroute Linie 1629 al met elkaar verbonden. Het gaat er nu om de leesbaarheid, zichtbaarheid, herkenbaarheid en daarmee de eigenheid van de omgeving verder te vergroten.
De belangrijkste toekomstplannen voor de Stelling ’s-Hertogenbosch-Heusden zijn:
De belangrijkste toekomstplannen voor de Stelling ’s-Hertogenbosch-Heusden
De natuurontwikkelling in de Henriëttewaard combineren we met het beleefbaar maken van de Linie 1629. De Diezedijk wordt vervangen door de oorspronkelijk aanwezige dubbele structuur van kades, grachten, rondelen en ravelijnen. Op deze manier wordt de Linie weer zichtbaar als een brede, hoger gelegen zone. Het huidige agrarische grondgebruik wordt omgevormd naar een natuurpark waar alle vormen van recreatie gericht op de beleving van cultuurhistorie en natuur welkom zijn.
De Visbank in Heusden, gebouwd in 1796, is een uniek monument dat verwijst naar de Bataafse Republiek en een belangrijke historische en sociale plek aan de Vismarkt. Het bouwwerk fungeert tegenwoordig als ontmoetingsplek met horeca, evenementen en optredens. Door een verzakking in de zuilengalerij en een waterput op de Vismarkt, wordt de Visbank de komende tijd gerestaureerd.
Het voormalige stadhuis van Heusden, nu in gebruik door het Streekarchief en het Toeristisch Informatiepunt, zal in 2026 worden verduurzaamd en opgewaardeerd, met behoud van zijn historische en representatieve karakter.
De gemeente Heusden en partners hebben de historische sluiswerken bij de Elshoutse Zeedijk gerestaureerd. De focus verschuift nu naar het vergroten van de belevingswaarde van het gebied. De sluiswerken worden verbonden met wandel- en fietsroutes tot aantrekkelijke ommetjes. Daarnaast komt er een ecologische verbindingszone tussen het Drongelens Kanaal en de Elshoutse Zeedijk. Zo ontstaat voor 2030 een natuurlijke verbinding tussen het Brabantse dekzandgebied en het rivierengebied.
Het jaar 1629 vormde met het Beleg van ’s-Hertogenbosch een keerpunt in de Nederlandse geschiedenis. Als stelling werken wij toe naar een gezamenlijke beleving van dit keerpunt in 2029 en in de aanloop naar dit jaar stimuleren wij projecten om de Linie 1629 zichtbaar en beleefbaar te maken.
Fort Isabella in Vught is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een levendige community van bewoners en ondernemers. Het fort zal uitgroeien tot een volwaardige landingsplaats in de Zuiderwaterlinie. De grachten van Fort Isabella zijn door het waterschap ingericht voor waterberging en de historische verdedigingswal is hersteld. In het museum Fort Isabellakazerne komt de geschiedenis van 1629 tot leven en wordt zichtbaar hoe het fort zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld. Het museum en het fort blijven zich verder ontwikkelen tot een inspirerende plek waar verleden, heden en toekomst samenkomen.
Oud Herlaer in Sint-Michielsgestel wordt ontwikkeld tot een buitenmuseum waar kunst, natuur en erfgoed samenkomen. De historische boerderij wordt gerestaureerd en ingericht als bezoekerscentrum en werkplek voor kunstenaars. Rondom deze boerderij wordt het landschap hersteld, met zicht op de Dommel, grachten en oude structuren. Zo groeit Oud–Herlaer uit tot een nieuwe toegangspoort tot het landschap tussen ’s-Hertogenbosch en de ommelanden.
De historische verbinding tussen kasteel Maurick en Oud-Herlaer wordt versterkt met een voetveer over de Dommel. Zo ontstaat een bijzondere wandelroute die twee erfgoedlocaties verbindt die beide een prominente rol speelden tijdens het Beleg van ’s-Hertogenbosch.
