Stelling 's-Hertogenbosch-Heusden
Bekroonde vestingsteden en ommelanden
Heusden en ’s-Hertogenbosch vormden aparte schakels in de ketting van vestingen en inundaties die samen de Zuiderwaterlinie vormden.
’s-Hertogenbosch was een sterke vesting, omringd met moerassige gronden. Al in de zestiende eeuw experimenteerde ze met het manipuleren van sluizen en andere waterwerken om de vijand op afstand te houden. Het kostte Frederik Hendrik in 1629 heel wat moeite om de stad te veroveren. De vesting ’s-Hertogenbosch werd in het ontwerp van de Zuiderwaterlinie omstreeks 1700 een van de sterkste schakels. In de 19de eeuw werden versterkingen aangelegd, terwijl bestaande forten werden versterkt. Ook na de opheffing van de vesting ’s-Hertogenbosch in 1874 bleven die forten in gebruik.
Heusden gebruikte ook inundaties om de stad te verdedigen. Bij de inval van Franse troepen in 1672 kon de stad de aanvallers op afstand houden. Heusden werd net als ‘s-Hertogenbosch een sterke schakel in de Zuiderwaterlinie. Om de waterwerken te beschermen tegen vijandelijke aanvallen werden er forten en batterijen gebouwd. In de negentiende eeuw werden ze verder gemoderniseerd en uitgebreid, maar in 1884 werd de vesting opgeheven.
Ambitie
Wij willen de cultuurhistorische hoogtepunten in de Stelling ’s-Hertogenbosch-Heusden sterker in het landschap verankeren. Beide vestingsteden zijn in de fietsroute Linie 1629 al met elkaar verbonden. Het gaat er nu om de leesbaarheid, zichtbaarheid, herkenbaarheid en daarmee de eigenheid van de omgeving verder te vergroten.
De belangrijkste toekomstplannen voor de Stelling ’s-Hertogenbosch-Heusden zijn:
De belangrijkste toekomstplannen voor de Stelling ’s-Hertogenbosch-Heusden
De vesting Heusden is in haar oude glorie hersteld. De grootscheepse stadsrestauratie startte al in 1968. Recent boekte ook ‘s-Hertogenbosch mooie resultaten met haar vestingwerken. Fort Isabella in Vught huisvest een levendige community van bewoners en ondernemers. Kansen voor een betere herkenbaarheid en toegankelijkheid voor de stelling concentreren zich nu rond Fort Crèvecoeur en de Henriëttewaard.
Historische bezienswaardigheden rond ‘s-Hertogenbosch zijn verbonden door de fietsroute Linie 1629. Deze route van bijna 50 kilometer vertelt het meeslepende verhaal van het beleg van ‘s-Hertogenbosch door Frederik Hendrik, bijna 400 jaar geleden. De route passeert naast het erfgoed mooie natuurgebieden. Ze is voor fietsers ontsloten met borden en een Route App die Augmented Reality, 3D techniek en 360 graden panoramabeeld gebruikt. Landschappelijk zijn er nog kansen voor een betere herkenbaarheid en toegankelijkheid in het westen van de stelling, bij de Baardwijkse Overlaat, de Henriëttewaard en rond de middeleeuwse Elshoutse Zeedijk.
In ‘s-Hertogenbosch kan een landingsplek voor de stelling verbonden worden aan het gerestaureerde Kruithuis. Dat wordt verbouwd tot vesting- en watermuseum, en sluit aan bij een wereldwijd UNESCO-netwerk van watermusea. Heusden lijkt als gerestaureerde vestingstad aan de Maas, met een jachthaven direct aan de vesting, uitstekend geschikt als landingsplek aan het water.
De binnenwateren van de Dommel, Aa, Zuid-Willemsvaart en het Drongelens Kanaal creëren kansen voor de vaarrecreatie. Het landschap van de Zuiderwaterlinie doorklieft hier het Van Gogh Nationaal Park. In het noorden van de stelling kan ‘s-Hertogenbosch zich meer dan nu profileren als stad aan de Maas.
‘s-Hertogenbosch pakt de wateropgave in het Aadal aan bij Sluis Nul. In de parkaanleg rond sluis Nul wordt de vestingcontour straks weer herkenbaar. Daarnaast staan in de Linie 1629 relatief veel investeringen in infrastructuur op de rol. De gebiedsontwikkeling langs de A59, de verdieping van de spoorlijn bij Vught, de aanpak van de N65 en de verbreding van de A2 biedt koppelkansen om de rijke historie zichtbaar te maken in de openbare ruimte.
